-
Titolo
-
Capitoli di Piana dei Greci
-
Data di inizio
-
30 agosto 1488
-
Titolo originale
-
Capitoli di Piana dei Greci del 30 agosto 1488 confermati nel 1565, 1574, 1588 e 1606
-
Ambiti e contenuto
-
I capitoli di Piana dei Greci approvati il 30 agosto 1488 da Nicolò Trulenchi, procuratore dell’Arcivescovato di Monreale, inseriti nell’atto di concessione del territorio, rogato dal notaro Nicolò Altavilla di Monreale, maestro notaro dello stesso Arcivescovato, dopo aver ottenuto la licenza di popolare dal Governo (13 gennaro 1488)
-
Autore del documento
-
Nicolò Altavilla di Monreale
-
Lingua
-
Latino/italiano
-
Condizioni che regolano l’accesso
-
Pubblico
-
Autore della riproduzione digitale
-
La Mantia, Giuseppe. I capitoli delle colonie greco-albanesi di Sicilia dei secoli XV e XVI, A. Giannitrapani, Palermo, 1904.
-
Formato
-
.pdf
-
Creatore
-
Francesca Melas
-
Data di creazione
-
24.05.21
-
riassunto
-
P. 119
CAPITOLI DI PIANA DEI GRECI *
del 30 agosto 1488
confermati nel 1565, 1574, 1588 e 1606
In nomine domini nostri Iesu Christi Amen. Anno eiusdem Domini MCCCCLXXXVIII, mense Augusti die trigesimo eiusdem mensis, sextae indictionis, regnante serenissimo et illustrissimo domino, domino Ferdinando, Dei gratia invictissimo Rege Castellae, Aragonum, Siciliae, Legionis, Toleti, Valentiae, Portugalliae, Galitiae, Maioricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae, Corsicae, Murciae, Giennii, Algarbiae, Algezirae et Gibraltariae, Comite Barchinonae, domino Biscaye et Molinae, Duce Athenarum et Neopatriae, Comite Rossilionis et Ceritaniae, Marchione Oristani et Comite Goceani, regimine vero eius Regni praedicti Siciliae anno decimonono, Castellae et Legionis decimotertio, Aragonum autem et aliorum nono feliciter amen. Nos lohannes de Evula Index civitatis Montis Regalis anno praesenti sextae Indicilonis, et Ni-
(*) I capitoli di Piana dei Greci approvati a 30 agosto 1488 da Nicolò Trulenchi, procuratore dell’ Arcivescovato di Monreale , sono inseriti nell’atto di concessione del territorio, rogato dal notaro Nicolò Altavilla di Monreale, maestro notaro di quell’Arcivescovato, dopo ottenuta dal Governo (13 gennaro 1488) la licenza di popolare, Vennero confermati da vari Arcivescovi di Monreale negli anni posteriori , avendo essi il dominio feudale di Monreale e di gran parte del territorio soggetto alla Chiesa.
Il testo dei Capitoli con le conferme posteriori fu pubblicato da P. Michele DEL GIUDICE, Descrizione del tempio di Monreale, Palermo 1702, nella parte Privilegi e Bolle, documento XLVI, pag. 117. Il mio genitore riferì nella monografia Notizie e Documenti su le Consuetudini dalle città di Sicilia (nell' Arch. Stor. Italiano, Firenze 1887, t. XX, pag. 339) una parte della sentenza della Corte d’Appello di Palermo del 12 novembre 1880, nella quale sono speciali notizie su vari capitoli di Piana dei Greci.
La copia autentica dell’atto del 1488 non si trova nel Tabulario di Mon
P. 120
colaus Altavilla civis Panormi per totam dioscesim eiusdem foelicis urbis Panormi et civitatis praedictae Montis Regalis Iudex ordinarius atque notarius publicus, et testes subsctipti ad hoc vocati specialiter et rogati, praesenti privilegio seu instrumento publico notum facimus et testamur quod in nostri infrascriptorumque testium praesentia personaliter constitutus reverendus dominus Nicolaus Trulenchi, Gubernator et procurator generalis Archispiscopatus et civitatis praedictae Montis Regalis, sua, ut dixit contineri publico procuratorio instrumento, expositione narrayit dicens quod cum inter caetera pheuda et territoria Archiepiscopatus et civitatis praedictae Montis Regalis sit pheudum nuncupatum di lu Mereu, simul coniunctum cum pheudo nominato di Dandigli, situm et positam in Valle Mazarise, in contrata della Scala della iimina, secus pheudum di Maganuci ex una parte, et pheuda di Santa Christina, li Fraxinelli, Raiihaulicheusi, lu Casall et alios confines parte ex altura , in quo quidem pheudo di lo Merco appareant et sint certa maragmata ruinosa et antiqua, in quo videtur antiquitus fuisse Casale constructum ct habitatum, et Ioannes Barbati, Petrus Bua, Georgius Golemi et loannes Schirò, tam nomine eorum proprio, quam nomine et pro parte loannis Maccalusi, Thomasii Tani, Antonii Roscia, Mathaei Maza, Thodari Dragotta, Georgii Burlesci, Ioannis Parrini et Georgii Lusciari absaentium, necnon et quamplurimorum aliorum eorum sociorum , perquirant et perquirere [nituntur] in quo loco ipsi post eorum exilium, ab eorum patria expulsi, possent commode et con- grue habitare, et multis per eos locis, territoriis et pheudis visis, ponsatis et recognitis, tandem uno consensu dictum locum in dicto pheudo , tamquam congruiorem et aptiorem aliis clegissent, ipsi Ioannes Barbati et socii, propriis es quibus supra nominibus, supplicaverint propteren ipsum reverendum dominum Nicolaum Trulenchi, Gubernatorem praedicti Archiepiscopatus es generalem procuratorem reverendi In Christo patris et domini, Dot Ioannis Borgas, Archiepiscopi dicti Arehiepiacopatus, ut asseritur contineri dicto publico Instrumento procuratorio, ut eis, propriis et quibus supra nominibus, ot corum haeredibus et successoribus in perpetuum concedere voluisset locum supra nominatum, in dicto pheudo di lo Merco existentem, ad illum scilicet habitandum et populandum , et in eo eorum habitationes fondandum, aedificandum et constriuendum , in quo possint et valeant eo modo et forma et sub illis legibus et consuetudinibus vivere et habitare, quibus vivitur et habitatur in ci vitate ipsa Montis Regalis.
reale, come indica GARUFI, Catalogo Illustrato del Tabulario di S. Maria Nuova in Monreale (nel vol. XIX, Serie I, dei Documenti per servire alla Storia di Sicilia pubblicati per cura della Società Siciliana per la Storia Patria) Palermo 1902, pag. 211, n. 121. - L' Archivio Notarile distrettuale di Palermo non conserva le minute del notaro Altavilla , perchè tra le carte del notaro conservatore Francesco Caruso si rinvenne soltanto un volume di Bastardello dell’anno 1492-93 del notaro Altavilla. Pubblico quindi il testo dei capitoli secondo l’edizione che ne ha dato DEL GIUDICE, correggendo qualche errore evidente.
Il privilegio viceregio por la licenza di popolare è riferito nel vol. 171 della R. Cancelleria, an. 1487-88, f. 341 r. (nell’Archivio di Stato di Palermo), e ne ho comparato il testo, correggendo qualche inesattezza.
P. 121
Hinc cat quod hodie die praedicto ipse reverendus dominus Nicolaus, quo supra nomine, praesens coram nobis, huiusmodi supplicationi et petitioni inelinatus ut dixit, actendens etiam ad commoedum et utilitatem populationis et habitationis praedictae faciendae resultantem , Domino dante , in dies maiori Ecclesiae dicti Archiepiscopatus et ipsi reverandissimo domino Archiepistopo et suis successoribus in perpetuum, praesens coram nobis, quo supra nomine, sponte, obtenta prius licentia Regiae Curiae, ut infra videlicet :
Ferdinandus Dei gratia Rex Castellae, Aragonum, Siciliae etc, — Praesidentes in regimine dicti Regni Siciliae, reverendo Nicolao Trulenchi, generali Procuratori Archiepiscopatus et civitatis Montis Regalis, oratori et fideli regio dilecto salutem. Quia vos idem Gubernator et Procurator nomine praedicto concedere intenditis, nostra praseunte licencia, ut in pheudis ipsius Archiepi- scopatus, nuncupatis di lu Mercu et Dandigli, sitis et positis in Valle Mazariae, Thomasius Tani, Ioannes Barbati, Antonina Roxia, Matheus Maza, Thodarus Dragotti, Ioannes Maccalusi, Georgius Burlexio, Ioannes Taminiti et Georgius Luxiari Graeci et exteri, tam proprio nomine, quam pro parte multorum sociorum, possini et valeant de noyo erigere, construere et aedificare quoddam rus et casale habitabile, juxta formam Capitulorum inter vos pactatorum et firmandorum, in posse notarii Nicolai Altavilla, Magistri Notarii dicti Archiepiscopatus, dignaremur propterea vobis facultatem concedendi, dictisque Thomasio et consortibus aedificandi licenciam concedere et impertiri, si et
quatenus nostrae hiuiusmodo licenciae munimine opus sit. Nos vero actendentes utilius esse ut pheuda et loca praedicta hebitentur, quam Inhabitata remaneant, aliisque bonis respectibus moti, tenore praesencium yobis praefato reverendo Nicolao, nomine praedicto, concedendi et praedictis Thomasio et con-sortibus aedificandi in dictis pheudis, seu in aliquo ipsorum coniunctim val divisim ut prafertur, dictum Casale, et novam habitacionem faciendi, licenciam iamdictam, facultatem et plenum posse concedimus, de nostra certa sciencia impertimur inxta formam dictorum Capitulorum pactatorum et firmandorum ut supra, dispensantes super quibusvis Capitulis, pragmaticis et Constitationibus Regni in contrarium forte quoquo modo disponentibus, luribus tamen Regiae Curiae et dicti Archiepiscopatus et alterius cuiusvis semper salvis et illaesis remanentibus. Mandantes spectabili, magnificis et nobilibus eiusdem Ragni Magistro Iustitiario, eiusque in officio Regio Locumtenenti, Iudicibus Magnae Regiae Curiae , Magistris Rationalibus, Thesaurario et Conservatori Regii Patrimonii et eius regio Locumtenenti, Advocato quoque et Procuratoribus fiscalibus, eaeterisque aliis dicti Regni officialibus quocumque titulo et dignitate fungentibus, tam praesentibus quam futuris , quatenus huiusmodi nostram licenciam et provisionem ac omnia et singula in ea contenta vobis reverendo Nicolao et praenominatis hominibus Graecis, nominibus quibus supra, teneant firmiter et observent, ac teneri et observari, per quos deceat, inviolabiliter faciant iaxta sui seriem et tenorem, et caveant a contrario pro quanto gratia regia eis cara est, et poenum forenorum mille regio Fisco applicaudam cupiunt evitare. Datum in urbe foelici Panormi die decimotertio mensis Ianuarii, sextae Indictionis, MCCCCLXXXVIL — Ramon de Santapau.— P. Iulianus Centelles P. - Vidit Alferius Thesaurarius. Bene stat. Franciscus Minutuins pro Fisci Patronus. Domini Praesidentes mandarunt Petro Cavaleri pro Prothonotario et eius locumtenenti, et eam vidit Alferius Thesaurarius et
P. 122
Franciscus Minutulus pro Fisci Patronus, Solvit tarenos sex. Ioannes Bonamonita. Ioannes Adam regius locumtenens in officio Conservatoris. Registrata in Cancellaria. Registrata penes Prothonotarium.
Concessit et concedit in perpetuum, tenore praesentium, praefatis Ioanni Barbati et sociis praesentibus, propriis et quibus supra nominibus, in perpetuum recipientibus, locum praedictum aptum et congruum , ut dixerunt, ad popolandum, habitandum et in eo eorum habitationes construendum et fondandum, sub infrascriptis legibus, conditionibus, iuribus et consuetudinibus.
1. In primis praedicti Ioannes Barbati et socii, propriis et quibus supra nominibus, infra annos tres, numerandos a primo Septembris anni septime Indictionis proxime futuri usque et per totum annum nonae Indictionis tunc sequentem, teneantur, sint et intelligantur expresse obligati in dicto Casale di lo Mereu fundare, construere eorum habitationes et domos, et vineas plantare, et alia aedilicia, rus et casale facere et aedificare [in] totum vel in partem, alius liceat praefato domino Nicolao, quo supra nomine, et suis successoribus dictum locum ad se avocare, et dictos Ioannem et socios , propriis et quibus supra nominibus, a dicto loco expellere, et ipsi teneantur ad suam requisitionem illum vacuum et expeditum relaxare.
2. Item quod pro praedictis tribus annis, ut supra numerandis, praefatus dominus Nicolaus, quo supra nomine, concessit et concedit praefato Ioanni Barbati et sociis, propriis et quibus supra nominibus, omnia herbagia , mandragia, carnagia et alia quaecumque spectantia et pertinentia in dietis pheudis di lo Marco et Dandigli, et ut dicitur dicta pheuda inclusa et strasactata pro eorum usu, pro quorum pheudorum usa dicti Ioannes Barbati et socii, propriis et quibus supra nominibus, teneantur, sint et intelligantur in solidum expresse obligati , et omnia eorum bona praesentia et futura hipothecata sub quibuscumque obligationibus , iuramentis et renunciationibus a iure statutis et concessis, tacite vel expresse , in manibus meis infrascripti notarii praestitis et firmatis, quolibet anno trium dictorum annorum, in fine mensis Augusti, scilicet euiuslibet ipsorum, solvere et assignare praefato domino Nicolao, quo supra nomine , uneias trigintaduas pro omni iure ipsorum pheudorum , quae quidem pheuda limitari debent per Procuratorem ipsius Ecclesiae.
3. Item quod casu quo praefatus dominus Nicolaus, quo supra nomine, elegerit et yoluerit, sit tamen in sui et suorum libitum yoluntatis, post finitum tempus trium dictorum annorum, dicta pheuda di lo Merco et Aynidingli ipsis Ioanni Barbati et sociis , propriis et quibus supra nominibus, relaxare pro eorum usu, absque aliqua pecuniaria pensione , teneantur ipsi Ioannes Barbati et socii, propriis et quibus supra nominibus, praefato domino Nicolao, quo supra nomine , et suis in perpetuum haeredibus et successoribus in dicta maiori Ecclesia civitatis praedictae , solvere in dicto Casale decimam partem omnium corum animalium sub quocumque genere existentium, nisi de iumentis
P. 123
seu genere iumentorum et de vaccis , de quibus solvere debeant in pecunia, prout iuris erit, et tunc fuerit inter eos accordatum; necnon decimam partem cereris anno quolibet per eos reccoligendac , et decimam uvarum et omnium aliorum et singulorum fructuum procreandorum , plantandorum , et per eas aedificandorum in dicto Casale , in ultimo mensis Augusti cuiuslibet anni in perpetuum, et secundum temporis congruitatem, et bona ipsa exigerent.
4. Item quod praefati Ioannes Barbati et socii , propriis et quibus supra nominibus, semper et omni futuro tempore in perpetuum teneantur et sint expresse obligati omnia eorum frumenta, quae molenda necesse erunt, molere molendinis existentibus in territorio Ecclesiae praedictae, videlicet molendinis di Iatu, Malivellu, et in defectu ipsorum, molendinis dicta civitatis, sub poenis statuendis et imponendis arbitrio praefati domini Nicolai, quo supra nomine, et successorum in perpetuum in dicta Ecclesia et eorum officialium.
5. Item quod si praefati Ioannes Barbati et socii in anno praesenti faecissent, seu per eos in dictis pheudis di lo Merco et Avnidingli facta fuissent maisia, teneantur ipsi propriis sumptibus eorum solvere et satisfacere patronis praesentibus herbagia ipsorum pheudorum tenentibus et possidentibus, prout de iure erit,
6. Item quod quandocumque in dicto Casale esset locus aptus, in quo possit commode molendinum construi, aedificari et fundari, ipsi Ioannes Barbati et socii, propriis et quibus supra nominibus in perpetuum , teneantur et sint expresse obligati certiorare ipsum dominum. Nicolaum, quo supra nomine, et suecessores in dieta Ecclesia in perpetuum , et sit in sua et suorum potestate illud aedificandi; et numquam ullo tempore liceat ipsis Ionnni Barbati et sociis, nec eorum in perpetuum haeredibus et successoribus molendinum in dicto Casale aedificare absque expressa licentia praefati rev,mi domini Archiepiscopi et suorum in perpetuum successorum,
7. ltem praefati Ioannes Barbati et socii, propriis et quibus supra nominibus, ac eorum successores in perpetuum, et alii quicumque, qui in futurum habitaverint et steterint in dicto Casale teneantur, et sint expresse obligati in persona et bonis solvere praefatae Ecelesiae omni futuro tempore gabellas infrascriptas, videlicet scannaturam, dohanam, boscariam, camperiam, et alias quascumque solitas, debitas et consuetas in dicta civitate Montis Regalia et eius territorio.
8. Item quod quolibet anno praefatus dominus Nicolaus, quo supra nomine, et sui successores omni futuro tempore, debeant in eodem Casale Graecos creare officiales solitos et consuetos, scilicet Capitaneum, Iuratos, Baiulum et alios necessarios officiales, qui habeant ministrare iustitiam in dicto Casale et per totum territorium ipsorum pheudorum inter eos.
9. Item quod Iustitiarius civitatis Montis Regalis omni futuro tempore possit
P. 124
et valeat illis potestate, iurisdictione et mero et mixto imperio super dicto Casale eiusque habitatoribus uti, quibus et quemadmodum utitur, et quae habet et exercet in dicta civitate et per totum territorium ipsius Archiepiscopatus.
10. Item quod per haec Capitula non intelligatur nec sit in aliquo generatum aliquod praeiudicium, nec derogatum iuribus et praeheminentiis, potestatibus et privilegiis dicti Archiepiscopatus Montis Regalis, imo omnia ipsius Archiepiscopatus iura, praeheminentiae, potestates et privilegia , tam in spiritualibus quam in temporalibus, remaneant semper firma, valida et illesa.
Quae omnia praedicta et infrascripta fuerunt per ipsum dominum Nicolaum, quo supra nomine, et per dictos Ioannem Barbati et socios, propriis et quibus supra nominibus in perpetuum pactitata, firmata, et in manibus meis infrascripti notarii, solemni interveniente iuramento iurata et promissa omni futuro tempore observare, et in praemissis seu aliquo ipsorum non contrafacere vel venire aliqua ratione seu causa, sub bonorum omnium eorum, propris et quibus supra nominibus, praesentium et futurorum hipoteca et obligatione , cum refectione omnium damnorum, interesse et expensarum litis et extra, et in casu contraventionis in praemissia seu aliquo praemissorum, liceat fieri ritus in persona et bonis ipsorum Ioannis Barbati et sociorum, iuxta formam novi ritus, Unde ad cautelam tam praefati domini Nicolai, quo supra nomine, quam praefatorum Ioannis Barbati et sociorum , propriis et quibus supra nominibus, et aliorum quorum interest seu interesse poterit in futurum , factum est exinde presens publicum instrumentum seu privilegium publicum, et in hanc publicam formam redactum per me notarium supradictum et infrascriptum per ipsas partes vocatum et rogatum, nostrorum, qui supra, Iudicis et notarii ac subscriptorum testium subscriptionibus et testimonio roboratum.
Actum in dicta civitate Montis Regalis anno, mense, die et indictione praemissis,
Ego loannes de Evula, qui supra Iudex, me subscripsi manu aliena.
Ego Iacobus Susinno in praemissis omnibus me subscripsi et testor.
Ego frater Iacobus Deutiallegri in praemissis omnibus interfui et testor.
Ego presbyter Antonius de Aversa in praemissis omnibus interfui et testor.
Ego Benedictus de Lapi in praemissis omnibus interfui et testor.
Ego Andreas Plumar in praemissis omnibus interfui et testor.
Testes nobilis Iacobus Susinno, frater Iacobus Deutiallegri, Andreas Plumar, presbyter Antonius de Aversa, Benedictus de Lapi et Honuphrius Antist.
Ego Nicolaus Altavilla civis Panormi notarius publicus , qui supra, praemissis omnibus interfui, eaque rogatus recepi , publicavi et in hanc publicam formam manu propria redegi, meque subscripsi ac meo solito signo signayi in fidem et testimonium praemissorum.
Privilegia supraseripta confirmamus, et quo ad creationem Magistri Notarii, donec inter eos habiles reperiantur, ita eonfirmamus
Alexander eard. Farnesius Archiepiscopus Montis Regalis.
Datum in civitate nostra Montis Regalis, die octavo mensis Aprilis anno 1565, Caesar Baratterius Aud.
P. 125
Confirmamus , ut ab Illustrissimo et reverendissimo domino praedecessore nostro, ita confirmamus. D. Ludovicus de Torres Archiepiscopus.
Datum in civitate nostra Montis Regalis, die undecimo Maii 1574. D. Lu-dovicus de Torres Vicarius generalis.
Confirmamus ut ab illustrissimis et reverendissimis: dominis praedecessoribus nostris,
Ludovicus Archiepiscopus Montis Regalis.
Datum in civitate nostra Montis Regalis die vigesimo Iunii 1588. Michael Checa Secretarius.
Et tandem supradicta concessio fuit confirmata , et fuerunt. emanatae litterae observatoriales , cum inserto tenore omnium praedictorum , ab eodem ill.mo domino Ludovico secundo , tunc Cardinale, de Torres in civitate Corilionis, in discursu Visitae, die vigesimo primo Novembris, quintae Indictionís 1606. Thoma Erranti Magister Notarius Visitae.
-
trascritto da
-
Giuseppe La Mantia
-
Licenza d'uso
-
Libera
